Жал?ан
Жанна Ермековна Курмангалеева
К?шпендiлердi? ?лы хандар мен батырлар туралы а?ыздары мол. Алайда а?ыздарда ?алма?ан, бiра? шексiз дала жазы?ты? есiнде са?тал?андар туралы тарих ?ндемейдi.
Жанна Курмангалеева
Жал?ан
?жеме арналады
Кiрiспе б?лiм
Даламыз ке? екен. ?шы-?иыры жо? сахара, жел, ойнап ж?рiп, же?iл ш?птi майыстырады. Биiк м??гi к?гiнде б?лт буда?тайды, ?з долы то?таусыз тас?ында?ы кескiнiне с?йсiнiп та жерiндi бай?ап ?арап, жазы?ты? ?стiнен жас с?лу ай туды, алыстан к??гiрт таулар к?рiнедi. ?айда ?араса? да, далада ?мiрдi? тынысы естiледi. Жер бетiнi? ?стiнде а?с?н?ар шары?тайды, суда балы? шалпылдап ж?р, балдыр-бал?ын арасында тыш?ан iздеп, ?арса? жылтылдайды, шегiрткелер т?нгi ?нi? салып т?р. Жайлауда жыл?ылар кiсiнiп ба?ылап ж?р.
Б?л ??ла? ?шiн игi дыбысты естiп, бала ?уана ай?алай ?алды. ?зен адамдар?а ба?ыттады, ендi аман ?алады. Кiшкентай адам к?рпеге орал?ан ж?гiндi, бала ?алжыра?ан ?олдан сусып шы?ып кетпес ?шiн, мы?тылау ?стап алды. Жала? жаралы ая? ?айта жол?а шы?ты, ж?мып алайын деген ал?ыр к?зi ?р ?оз?алды шы?арып салады.
Жылы киiз пен ба?ана?ы жаман т?с туралы ойлап, ?л бала ра?аттанып есiндi. Т?сiнде ж?лысып т?р?ан ?ас?ырларды к?рдi. Тiсi ?алай а?сиды!.. ?ор?ап ?алды. Анашым ше? Ал да, балам, ?ойларды ба?ып бар. ?лi к?н де шы??ан жо?, ал ол мiнекей. ?зендегi суды жалап, ?ойлар ма?ырайды. ?лкен жылы б?рiк ма?дайына жылжып т?стi. Екпiндей оны к?зiнен алып тастап, бала табанын ?ыты?тайтын ?ор?ынышты сездi. Бiреу жа?ындап т?р. ?ас?ыр ма? ?лде бас?а дала т?рушы? М?мкiн, адам?..
Бiрде?е кiшкене, лас, ?зын шашымен, биiк ну ш?птен шы?а келдi. Бала, оны? ??рдасы сия?ты. Кiшкене ба?ташы ?ндемей та??алып т?ра ?алды.
Бала, а?сап, о?ан жа?ыныра? келдi. Сол кезде ер бала оны? ?олында?ы орал?ан к?рпенi к?рдi. ?аш?ын б?ны о?ан ?нсiз бере салды. Ба?ташы бала ба?ынып к?рпенi алды да, т?мен ?арап, а?-та? аузын ашып ?алды. Б?пе. Оянып, с?би к?рпесiнде ?ыбыжы?тай да жылай бастады. Оны? бiрдеме айт?анын к?тiп, ?л бала ?она?ына ?арады. Ол ше, ентiгiп дем алып, бетiнен шашын алып тастады. ?азiр ?ана ба?ташы б?л – ?ыз бала екендiгiн бай?ады.
?ара??ы тарт?ан жерiн бояп, дала?а жары? ?аптап кеттi. ?ыз баланы? алдында к?ле?кесi т?стi. Ол к?кжиектен а?ырын шы?атын к?нге ?арай б?рылды.
?ыз бала те?селiп барып, кенет жы?ылып т?стi. ?л бала оны шынта?ынан ?стап алды. А?ырында есiн жинап алып, ол ай?айлап жiбердi:
– Энеке-е! Папа-а, тез, м?нда келi?дер!
Тарау I
– Мен оны? жон терiсiн сойып аламын! Оны ма?ан ар?анмен с?йретiп ?келедi! Б?л Селсаяк ?з с?здерiне жауап беруге ?йренедi.
Бас иiп, Саткын ерсiлi-?арсылы ай?айлап ж?ретiн, ?з ай?айынан одан ?рi ашуланатын манапты ?ндемей ты?дап отырды. ?шекейлi жiбекпен киiнген саудагер абыржып ая?ын астына басып отырды. Саткын б?л шуды? айыпкерге табалап ?арады. Дегенмен, манап?а ?намайтын с?здi ыс?ыртайтын ?ыз туралы жа?алы?ты? оны солай д?рлiктiретiнiн ол ?алай бiле алар едi?
– Жауызды есiркедiм, ту?ан баламдай арда?тап ?сiрдiм, жаулардан аман са?тадым… ?амшы о?ан саба? болады, ендiг?рi беттемеу ?шiн терiсiн с?йегiне осып тiлiп жiберуге ?мiр беремiн… Сол жа??а баратын бiреудi табы?дар!
– Менi? ?мiршiм, – ?осылды Саткын, – ма?ан бару?а р?ксат берi?iзшi. Мен б?рiбiр ана жа??а баратынмын. Мен Жылдызды бiлемiн, с?йлесейiн онымен. Оны жазаласа?ыз, оны? айт?аны тек одан ?рi адуын болып кетедi. Ал мен о?ан сiздi? ойы?ызды аман-есен жеткiземiн, ол сiз туралы ?з пiкiрiн ?згертедi де сiзге ??рметпен ?ара бастайды. Ал кейiн адамдар бас?арушымыз ?андай а?к??iл деп айта бастайды. У?де беремiн.
?атты с?здер, бiра? ?з ма?сатына жеткен. Манап елшiсiне ?за? ?арады да Саткын iштей жымиды. А?ыма?. ?амыс саба?ы т?рiздi – жел со??ан жа??а ол да ?исаяды. Ал желi о?ан ол, Саткын. Неге, о шiркiн, билiк б?л а?ылы ?ыс?а адам?а тидi? Ол тектi бол?аннан, абыройдан емес. Б?л ?дiлеттi ме?
– Жарайды, бара ?ой, – а?ыры келiстi манап. – Бiра? абайла?дар екеулерi? – анда? шекесiне тиедi, бiр к?нi тiлейтiнiн алады.
– Ра?мет, мырза.
Саткын бас ?рып ?ндемей ?алды.
– Каракчы ше? – с?рады манап саудагерге ?арап. – Ол туралы хабар естiле ме?
– Естiледi, ?мiршi, – иы?ы босап дедi к?пес, ??гiменi? ?