Сұлушаш

Сəбит Мұқанов

СƏБ�Т МҰҚАНОВ

СҰЛУШАШ

СҰЛУШАШ

СƏБ�Т МҰҚАНОВ

(1900–1973)

I бөлім

САЙРАН

I

Бай болған дəулеті мол Тілеуберді,

Байлықпенен меңгерген тамам елді.

Төрт түлік мал өргенде құрттай қайнап,

Құмырсқадай қыбырлап жапқан жерді.

Тор-қасқалы, қазмойын жылқыларын

Екі-үш мыңдап он шақты қосқа бөлді.

Түйелері түздерде бота тауып,

Қойы жүрген жерінен қозы терді.

…Жас кезінде қыз таңдап кезіп елді,

Өз бойына лайықты іздеп теңді,

Мың жылқыны біржола матап беріп,

Алтынай дейтін сұлуды алып еді.

Тоқсан нарға жүк артып безеп, жасап,

Алтынайға əкесі құл, күң берді.

Шұнақ деген жігіт пен Тезек атты

Бір жас қыз, құл, күңдермен ере келді.

Шұнақ пенен Тезек те қосты көңіл,

Құлдық, күндік болса да көрген өмір,

Өздерінше қызықты дəурен сүріп,

Тəтті өмір тəрізді болды о бір.

Шөккен түйе, көгенді қозы арасы, –

Жата-тұғын мекені күл мен көмір.

Сөйтіп Шұнақ Тезекпен осы өмірде

Тірі жанға сездірмей жүрді үш-төрт жыл.

Содан кейін құрсақты болып Тезек,

Торсық шеге, ақ сазан тапты бір ұл.

Ұл туды деп шашулар шашылған жок,

Қатын жиып қалжа да асылған жоқ.

Жөргегі жоқ, қап-қара құрымға орап

Алса да, жанның жаны ашыған жоқ.

Алтай деп əлдеқалай атын қойды.

«Азанменен» құлағы ашылған жоқ.

Шұнақтың ақжүрегі қуанғаннан

Көпке шейін дүрсілдеп басылған жоқ.

…Күн-күн санап толқыды туған айдай,

Қап-қара көз, қыр мұрын, қасқа маңдай,

Қаз мойынды, кең иық, сұлу тұлға

Тіп-тік боп тауда өскен қарағайдай.

Кір-қожалақ табанын тас тілсе де,

Жүдемеді, үдеді гүл боп жайнай.

Қозы бақты, қой бақты, отын жақты,

Ерте тұрып үнемі кешке жатты.

Құлдан туған неме деп көзге шұқып,

Кім корінген бір сабап шырылдатты.

�тке төгер іркітін оған беріп,

Бай да жастан ұстады қысып қатты.

Сол бейнеттің бəрін де көргенімен,

Болып өсті ер Алтай ер сымбатты.

Бір доғал, жасынан бір бетті болды.

Кекшіл қасқыр сықылды кекті болды.

Аузынан шыққын сөзден қайтпай-тұғын,

Сөз ұстағыш қажырлы, сертті болды.

Сол бірбеткей бетінен қайтпаймын деп,

Жасында талайлардан тепкі көрді,

Бала күннен əлдінің қылығы өтіп,

Жас күнінен өзегі өртті болды.

II

Екі-үш жылдай отасып Тілеуберді,

Түнғышы, Алтынайдан бір қыз көрді,

Сұлушаш қойып атын, ұлан-асыр

РўРѕР№ жасап дүрілдетті Р±Т