Назад к книге «Առակներ» [Մխիթար Գոշ]

Ф±ХјХЎХЇХ¶ХҐЦЂ

Х„Х­Х«Х©ХЎЦЂ ФіХёХ·

Ասելիքն ավելի հասկանալի դարձնելու համար նա իր քարոզները համեմում էր իր իսկ հորինած, այնպես էլ արդեն հայտնի զանազան առակներով ու զրույցներով։ Իր մշակած եւ հեղիանակած առակները եւ զրույցները Այգեկցին հավաքել է առանձին ժողովածուների մեջ։ Ի տարբերություն Մխիթար Գոշիառակների՝ դրանք ներկայացված են առանց որեւէ դասակարգման եւ չունեն բարոյախրատական եզրակացություններ։ Այգեկցու առակներից շատերը հիմք են դարձել հետագա հայ բանաստեղծների ստեղծագործությունների համար։ Նրա առակների նյութը հիմնականում հասարակական եւ կենցաղային խնդիրներն են, դասակարգերի, դասերի ու խավերի, անհատների փոխհարաբերության հարցերը, որոնք նոր էին հայ գրականության մեջ։ Այստեղ արտացոլված է դարաշրջանի հասարակության պատկերը բազմազան գծերով։ Առակագիրը շոշափում է խնդիրներ, որով նրա ժողովածուն առանձին կարեւորություն է ստանում ժամանակի սոցիալ–պատմական իրադրության պարզաբանման համար։ Մի շարք առակներում երեւում է հասարակական շերտավորումը եւ սոցիալական պայքարի առկայությունը։ Մարդիկ դատում ու դատապարտում են իշխաններին, տրտնջում թագավորներից, նույնիսկ՝ աստծուց։ Սակայն հեղինակի կարծիքով, ժողովուրդը պետք է հնազանդվի իշխողներին, իսկ վերջիններս պարտավոր են նրան պահպանել օտար կեղեքիչներից ու վտանգից։ Առակներում եւս Մ. Գոշը կենտրոնացած ուժեղ պետականության գաղափարն է արծածում։ Այստեղ այլաբանորեն կոնկրետ մարդն է նկարագծվում՝ իբրեւ գյուղացի, քաղաքացի, ազնվական–իշխան, արհեստավոր, կրոնավոր, թագավոր եւ այլն՝ իր կեցության առանձնահատկություններով։

Х„Х­Х«Х©ХЎЦЂ ФіХёХ· Ц‡ ХЋХЎЦЂХ¤ХЎХ¶ Ф±ХµХЈХҐХЇЦЃХ«

Ф±ХјХЎХЇХ¶ХҐЦЂ

Х„ФЅФ»Ф№Ф±Хђ ФіХ€Х‡ (XII Фґ.)

ХЋФ±Ф¶Фё ФµХЋ Х„Х€ХђФµХ†Ф»Х†

ФіХЎЦЂХ¶ХЎХ¶ХЁ, ХҐЦЂХў ХѕХЎХ¦ХЁ ХёЦЂХ©ХЎХЇХёХїХёЦЂ Х§ЦЂ ХҐХІХҐХ¬ Ц‡ ХЎЦЂХїХЎХЅХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХҐХЇХЎХ¶ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХїХёЦ‚Х¶ХЇХҐЦЂХЁ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХґХ­Х«Х©ХЎЦЂХҐХ¬ХёЦ‚, Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХҐХї ХҐХЇХЎХѕ Х¶ХЎЦ‡ ХґХёЦЂХҐХ¶Х«Х¶Ц‰

– Մի լար, – ասում են, – դարձյալ զավակներ կծնես:

ФµХѕ Х¶ХЎ ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§.

– Կծնեմ, և դարձյալ կկոտորեն, և դա ի՞նչ մխիթարություն է։ Մխիթարանքն այն է, որ իմ կենդանի մնացած որդիները պտուղ կտան և մարդկանց ուրախության պատճառ կդառնան։

ФµХѕ ХЅЦЂХЎХ¶ХёХѕ Х§ЦЂ ХѕХЎХ¦ХЁ ХґХ­Х«Х©ХЎЦЂХёЦ‚Хґ Х«ЦЂХҐХ¶:

Ф»ХЅХЇ ХґХёЦЂХҐХ¶Х«Х¶ ХЎХЅХёЦ‚Хґ Х§,

– Եկա քեզ մխիթարելու, որ ինձանով սրբես աչքերդ։

– Շնորհակալ եմ այգեգործից, որ պոկում է քեզ իմ արմատից, – պատասխանում է վազը։

Ф±ХјХЎХЇХЅ Х°ХЎХµХїХ¶ХёЦ‚Хґ Х§, ХёЦЂ ХєХҐХїЦ„ Х§ ХґХ«ХЎХјХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХґХ­Х«Х©ХЎЦЂХѕХҐХ¬ ХЇХҐХ¶Х¤ХЎХ¶Х« ХґХ¶ХЎЦЃХЎХ®Х¶ХҐЦЂХёХѕ, ХёЦЂ ХґХЎХ°ХЇХЎХ¶ХЎЦЃХёЦ‚ Х§ ХґХЎЦЂХ¤ХЇХЎХµХ«Х¶ ЦЃХҐХІХЁ, Ц‡ Х«ХЅХЇХЎХЇХЎХ¶ ХґХ­Х«Х©ХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ ХЎХµХ¶ Х§, ХёЦЂ ХЇХҐХ¶Х¤ХЎХ¶Х« ХґХ¶ХЎЦЃХЎХ® ХЄХЎХјХЎХ¶ХЈХ¶ХҐЦЂХЁ Х¬Х«Х¶ХҐХ¶