Казка становiцца быллю

Андрей Тихомиров

Казка-гэта гiстарычна склалася yстойлiвае мастацкае эпiчнае твор фальклорнай прозы незвычайнага, а часам i глыбока фантастычнага зместу, якое апавядае пра падзеi, нярэдка вельмi аддаленых i таму моцна скажоных y працэсе вуснай перадачы. У казках выяyляецца мастацкае yвасабленне iмкненняy i надзей людзей працы, iх патаемныя думы аб iмпрэзе над сiламi прыроды, аб абнаyленнi жыцця, аб пераyтварэннi свету y лепшы бок не для некаторых «абраных», а для yсiх. Сучасныя навуковыя даследаваннi пацвярджаюць раней выказаныя iдэi, якiя тлумачаць розныя «цуды», у дадзеным выпадку iснаванне «падводнага царства».

Андрей Тихомиров

Казка становiцца быллю

"Падводнае царства

"

Сучасныя навуковыя даследаваннi пацвярджаюць раней выказаныя iдэi, якiя тлумачаць розныя «цуды», у дадзеным выпадку iснаванне «падводнага царства».

» Расiйская Газета " паведамляе пра тое, што y Мексiцы падводныя археолагi з Нацыянальнага iнстытута антрапалогii i гiсторыi (INAH) выявiлi старажытны Сенат майя, усярэдзiне якога знайшлося yнiкальнае каноэ. Аналiз гэтай i iншых знаходак паказаy, што даследчыкам удалося знайсцi тое, што майя лiчылi уваходам у замагiльны свет. Кароткi справаздачу аб даследаваннi, прадстаyленым у рамках 12-га Мiжнароднага кангрэса майянистов, апублiкаваны на сайце INAH. Паведамляецца, што само каноэ было выяyлена падводнымi археолагамi яшчэ два гады таму. З тых часоy яно праходзiла аналiз у лабараторыях Мексiкi i за мяжой. Спецыялiсты прыйшлi да высновы, што каноэ выкарыстоyвалася толькi y рытуальных мэтах. Хоць яно выраблена y традыцыях майя, гэтая лодка не магла трымацца на вадзе, бо мела вельмi цяжкiя нос i карму. Такiм чынам, яна была створана y сiмвалiчных мэтах, для дары багам. Больш за тое, вакол каноэ былi выяyленыя 38 шкiлетаy, у тым лiку плюсневая костка чалавека, ступня дарослай жанчыны, а таксама косткi браняносца, сабакi, iндычкi i арла. Усе знаходкi былi зробленыя пры апусканнi археолагаy у затоплены Сенат Сан-Андрэс, размешчаны пад аднайменным археалагiчным помнiкам. Сенот-гэта форма карстового рэльефу, натуральны правал, адукаваны пры абвальваннi зводу вапняковай пячоры, у якой працякаюць падземныя воды. Народы майя лiчылi сеноты святымi месцамi. Гарады звычайна будавалiся вакол такiх аб'ектаy. Для майя гэта былi i крынiцы вады, i сакральныя месцы для ахвярапрынашэнняy. Акрамя таго, легенды абвяшчалi, што сеноты з'яyляюцца парталамi y замагiльны свет. Майя верылi, што yнутры гэтых натуральных структур знаходзяцца yваходы y падземны свет, па якiм блукаюць i багi, i душы памерлых людзей. Вядома, што y шэрагу гарадоy майя будавалi пад галоyнымi храмамi штучныя падзямелля, якiя iмiтуюць сапраyдныя сеноты. У дадзеным выпадку пасля двухгадовага даследавання археолагi прыйшлi да высновы аб тым, што сенот Сан-Андрэс у вераваннях майя дакладна лiчыyся уваходам у замагiльны свет. І галоyным доказам гэтага яны называюць ахвярнае каноэ. Дарэчы, яго даyжыня складала 2,15 метра, шырыня – 45 сантыметраy, а вышыня – 36,5 сантыметра. Па словах археолага Хесуса Гальегоса, перавага костак браняносца i наяyнасць плюсневых костак чалавека наводзяць экспертаy на думку аб рытуальным выкарыстаннi каноэ i яго размяшчэннi y пячоры да таго, як яна была затопленая. Вядомыя здольнасцi браняносца плаваць i нават хадзiць па дне, надоyга затрымлiваючы дыханне, былi намёкам на тое, што гэта жывёла без праблем магло yвайсцi y падземны свет. Гэта адпавядае yяyленням майя аб затопленых пячорах, як пра парталах y касмаганiчнае прастору. Дарэчы, першапачаткова археолагi лiчылi, што знаходкi адносяцца да позняга класiчнага перыяду (830-950 гг. н.э.), якiм датуюцца практычна yсе прадметы y сеноце Сан-Андрэс. Але радыёвуглероднае датаванне драyнiны каноэ паказала, што арганiчны матэрыял датуецца XVI стагоддзем.

З кнiгi Цiхамiрава А. Е. i Цiхамiравай м. а., навука аб казках-2. "Ridero", Екацерынбург, 2021

Казка з навуковымi каментарамi. Навуковыя каментары y дужках.

Марскi цар i Васiлiса Прамудрая

За трыдзевяць зямель, у трыдзесятым дзяржаве жыy-быy цар з царыцаю; дзяцей у iх не было. (За трыдзевяць зямель – у стара