Саллаат уонна таптал

Сомо?о

Эдэркээн учуутал Эрчим Быгаанап Ньукуолун са?ана аармыйа?а ы?ырыллан, сулууспалыыр чаа?ыгар – Чукотка?а силлиэлээх-буур?алаах муус-хаар дойдуга биирдэ баар буола т??эр. Бу дойду хаардаах хомолорун, чымаан хайаларын с?д? к?ст??лэрэ, чукчалар муора аарыма харамайа киити бултууллара – барыта саха ки?итин хара?ынан ойууланара аа?ааччы бол?омтотун тардыа?а. Ааптар бу уру?уйдуур дьо?урдаах, сайа?ас майгылаах уолунан уонна кини до?отторунан сирэйдээн, саха ыччата ханна да тиийдэ?инэ, араас омук бэртэрин кытта тэ??э, ?кс?гэр ордук да?аны, сулууспалыырын, э?ин мо?оллору этэ??э туоруурун итэ?этиилээхтик, киэн тутта сэ?эргиир. Ма?найгы долгутуулаах нарын таптал, санаа хоту табыллыбата?ын да и?ин, инникигэ эрэли са?арын манна к?р?б?т.

Кинигэ иккис а?аарыгар суруйааччы уонна уопсастыбаннай диэйэтэл айар ?лэтин дь???йэр анаарыылар киирдилэр.

Главный герой повести Эрчим Быганов, молодой учитель рисования и черчения, призывается в ряды Советской Армии и попадает в сложнейшие условия службы – на Чукотку. Суровые снежные сопки, величественные виды бухты Чукотского моря и Берингова пролива, необычные будни аборигенов – охотников, китобоев – читатель воспринимает глазами паренька из якутской глубинки. В произведении правдиво показывается, как армейская жизнь закаливает характер героя: благодаря своему дару рисовать он быстро адаптируется к военной среде, развивается как личность, становятся четче его нравственные ориентиры. Прекрасное чувство трепетной первой любви вдохновляет его на преодоление любых испытаний.

Книга приурочена к 70-летию писателя и общественного деятеля.

Сомо?о-Федоров Павел Петрович

САЛЛААТ УОННА ТАПТАЛ

Сырдык сыдьаайдаах Сомо?о

Былыр-былыргыттан то?уттар тымныы будулуйан турда?ына, бала?ан и?игэр к?м?л??к о?ох барахсан бачыгырыы умайан сылаа?ынан угуттаан, сырдыгынан сыдьаайан к?? бааччы астык, нуурал эйгэни ??скэтэн саханы абыраан кэллэ?э. Син ол тэ?э тулаларыгар ?т?? сы?ыаннарынан, эйэ?эс-сайа?ас, ??р?нньэ? майгыларынан, кылгастык да алты?ан ааспыкка сырдык санааны са?ар, ки?и ки?итэ дэтэр дьо?ун-мааны дьон оло?у киэргэтэллэр. ?б?гэ айыы сиэрин-?гэ?ин и?эриммит, к?н? с?р?н?н утумнаабыт удьуор харалы би?иги кэммит биир би?ирэмнээх бэрэстэбиитэлинэн суруйааччы Сомо?ону ааттаатахха, бука, ?г?стэр с?б?лэ?иэхтэрэ.

Кини учууталын Далан алгы?ынан уус-уран айымньы умсул?аннаах чээл к??х хонуутугар киирбит кэмнэрин ?йд??н кэллим. Лоп курдук с??рбэ сыл анараа ?тт?гэр саха аа?ааччыларын ??рд?б?т кэрэхсэбиллээх тэрээ?ини кинигэ кы?ата, суруйааччылар, «Чолбон» сурунаал уонна бибилэтиэкэ ?лэ?иттэрэ кытты?ан о?орбуппут. Оччолорго, 90-с сылларга айар тыл а?алара буолбут норуот суруйааччылара утуу-субуу олохтон баран, айар дьо??о ???эттэн ?й?б?л м?лт??н, кинигэ бэчээттэниитэ а?ыйаан, литература сайдар хамсаа?ына а?ырымныы бы?ыытыйбыт кэмэ этэ. Дьэ ол буом со?ус бириэмэ?э, хо?оонньут кыргыттары сэргэ т??рт эдэр уонна саастарын ?гэнигэр сылдьар ли?кир эр дьон биир сылга кэпсээн, сэ?эн кинигэлэнэн айар эйгэ?э киирбиттэрэ аа?ааччыга со?уччу со?ус сонун т?гэнинэн буолбута. Павел Федоров-Сомо?о «Ол ы?ырар тырымнас уоттар», Константин Эверстов «Туман буолбут таптал», Уйбаан Ойуур «Буур?а» уонна Василий Бочкарев «?р??б?т уоспун ???лэн» кинигэлэрин бииргэ би?ирэмнээн киэ? кэпсэтии дьоро киэ?этэ дьону-сэргэни сэргэхсиппитэ. «Са?а суруйааччылар а?ыйахтар, аныгы сонун тиэмэлэргэ ?лэлээччилэр кэмчилэр дииллэр. Оннук буолбата?ын бу к?рс????б?т к?рд?р?р, – диэтэ бастакынан тылы ылбыт «Бичик» кылаабынай редактора. – Би?иги бу билси?иннэрэр ааптардарбыт балачча бэчээттэммит, литература?а ис с?рэхтэриттэн ба?аран, бэринэн туран ?лэлииллэр. Онон, кинилэр бастакы кинигэлэрин били?иннэрэр ордук ??р??лээх уонна бу ?лэлэрэ быйыл саха уус-уран литературата т?р?ттэммитэ 100 сылын туолар кэрэ-бэлиэ ?б?л??й?н к?рс? дьо?уннаах бэлэхтэринэн буолар». Маннык и?итиннэриини ха?ыакка биэрбит суруналыыс, суруйааччы С.Р. Данилов, салгыы П.Д. Аввакумов, Тумат, Харысхал, Г.В. Попов, В.А. Тарабукин, П.П. Флегонтов, о.д. а ?р? к?т???ллэн туран э?эрдэлээбиттэрин, айымньылары ырыппыттарын сурукка тиспит эбит. Дьэ ити курдук хас да ааптар