Шо? болыс

Карбышев бiрде Омбы?а бар?анда Павловичтi? орнына отыр?ан адам?а кiрiп шы??ан. Ол ??гiме ?стiнде, «Сiз ана Жайы?баевты ренжiтпе?iз» – дедi. Карбышев Ыбырайды? да б??ан тесiк тап?анын бiлдi. Сонау жылдары Атбасарда старшина болып iстеп, орыстармен сиыспай А?мола?а ?айтып келген. Атасы ?о?ыр??лжаны? ?арауында iстеп ж?рген. Атасы ауырып ?ал?анда бiраз уа?ыт оны? орнына дуанбасы бол?ан. Онда Омбыда губернатор ?арауында iстеп ж?рген Карбышевтi? ?зi оны атасыны? орнына ?ою?а себепкер болып едi. ?зi ояз болып келгенде де ж?мысына араласып отыр?ан. Бiр аздау жанжал болып, содан Карбышев оны? шын бетiн бiлiп ал?ан. Ол кез-келген басты?тарды? басын а?шамен айналдырып алады деген Шо?ны? с?зiне Карбышевтi? к?зi ендi аны? жеттi. Губернаторды? жа?а орынбасарыны? да тiлiн тап?анын бiлдi. Жайы?баевты? со??ы кезде айт?анын ты?дамай, ?з ?алауымен iс жасап ж?ргенiн бiлетiн. Ол м?ндай еркiндiктi губернаторды? жа?а орынбасары ар?асында алып ж?ргенiн де бiлiп ?ал?ан. Карбышев оны м?ндай еркiндiкке жiбергiсi келмедi.

Карбышев сол жолы генерал-губернаторды? ?зiне кiрiп, уездегi бiраз жа?дайды баян еткен. Т?релердi? киргиздар?а ?лi де билiк ж?ргiзетiнiн, олар?а айт?андарын жасатып, болыс сайлау т??ым ?уалаушылы??а айналып кеткенiн, ??кей болыстар ?зi орнына, к?бiне жергiлiктi билермен а?ылдасып алып, баласын, болмаса iнiсiн ?ойып, б?л ж?мысты ?з меншiгiне айналдырып ал?анын айт?ан. Губернатор м?ндай с?здердi бас?а уездерден де естiп отыр?ан.

Губернатор ойланып отырып: «Болыстарды ондай еркiндiкке жiбере берме! Онда орыс билiгi азаяды. Тiлi?дi алмайтын болыстарды? б?рiн ?у!» – деп тапсыр?ан. Екеуiнi? де ойлары бiр жерден шы??ан едi сол жолы. Карбышевке губернаторды? мына с?зi еркiндiк, к?ш бергендей болды.

Ол келiсiмен к?бiне ?зiнi? с?зi емес, Ыбырайды? тiлiн алатын болыстарды ?згерте баста?ан едi. Сайлау?а ?зi бармайтын, жергiлiктi билерге жаманатты болмау ?шiн ?дейi Ыбыраймен бiрге Герасимовты жiберiп, болыс етiп п?леншенi, т?геншенi сайлауды ашы? айтатын алдында. Алайда, к?бiне Ыбырайды? дегенi болып келiп ж?рдi. Жергiлiктi билер к?бiне соны ?олдайтын. Осылайша Ыбырай болыс сайлауын ?ткiзудi пайда табу к?зiне айналдырып ал?ан. М?ны бiлген Карбышевты? iшi к?йiп кеткендей болды. Жайы?баевты? ?алтасына к?п байлы? т?сiп жат?анын жа?тырмады. Содан оны болыс сайлауынан бiржола айыруды ойлады. Ендi к?бiне Герасимовпен бiрге Ыбырайды жiбермейтiн болды. Жергiлiктi болыстар?а жаманатты болмау ?шiн Карбышевты? ?зi де бармайтын. Болыс сайлауына к?бiне Герасимовпен бiрге тiл ал?ыш заседательдердi жiберетiн. Ыбырайсыз ?ткен ал?аш?ы сайлаудан со? жергiлiктi бiр болыс Ыбырай?а келiп, ?кпесiн айт?ан. Ол болса Карбышевке кiрiп, ренiшiн бiлдiрген едi. Содан Ыбырай мен ояз арасында бiраз ??гiме болып ?ал?ан. Карбышев о?ан айтты:

– Б?л менi? шаруам емес, генерал-губернаторды? тапсырмасы. Болыс сайлауында ?аза?шылы? к?бейiп кеттi. Содан кейiн ол кiсi осылай жасап отыр…

Ыбырай мына с?зден кейiн айтары бiтiп ?ал?андай болып, Карбышев ?абинетiнен шы??ан едi.

Карбышевке губернаторды? с?зi к?ш берiп, ендi Герасимовты жiберiп, бiраз болыстарды ?згерте бастады. ?з к??iлiнен шы??ан адамдарды ?ой?ызды. ?йткенi, к?бiне болыстарды билер ?олдайтын. Содан орнына ?айыра сайланатын. М?ндай болмау жа?ын ойластырды. ?лiде ?зiнi? орынбасары Ыбырайды жiбермеуге болмайды. Амалсыз жiбередi. Болыс сайлауына Жайы?баевпен бiрге кетiп бара жат?ан Герасимов?а ж?рер алдында ?за? а?ыл айтып жiберетiн. Дегенмен Ыбырайды? ы?палы ?лi де бар едi. Жергiлiктi билер оны т?ре деп сыйлайтын. Сонысын ол ?атты пайдаланатын. Бiр кезде ?о?ыр??лжамен дос бол?ан, оны ?кесiндей сыйлайтын. Оны? ?зi жо? болса да, ?йелi ?аниса бар, соны силап, оларды? к?йеу баласы б?л т?ренi ж?мыстан ?уу?а бара алмай ж?рген едi. Сонды?тан болыс сайлауына оны амалсыздан жiберетiн. Пара?а берiлген Герасимов та кейде соны? ы?палында кетiп ?алатын. Герасимовты? жарасы же?iл едi, оны ?ызметтен айдап шы?у о?ай, бiра? ол жергiлiктi билердi? мiнез-к?л?ын жа?сы бiледi, ?рi ?аза?ша?а судай а?ып т?р. Сол ?асиеттерiн ба?алайтын. Ендi болыс сайлауыны? билiгiн Карбышевты? ?зi ?олына бiржола ал?ан со? ол Герасимов?а айт?ан, с