Кайту

Марат К?биров

Аларны? гаил?сен? совет власте д? тынгылык бирми. ?тисен "халык дошманы" дип т?рм?г? алып кит?л?р, бераздан ?нисен д? кулга алалар ??м кызны детприемникка алып кит?л?р. Тик Т?нзил? качып кит? ??м эз?рлекл??д?н куркып яш?рг? м??б?р була. Сугыш башлануын ул ?леге х?лд?н котылу м?мкинлеге дип кабул ит?. Л?кин… Дошманнар камавында калган ?смер кыз язмышы. Нинди шигарьл?р бел?н капланса да, максатлары нинди, катнашучылары кем булса да ??рбер сугыш балаларга каршы.

Марат К?биров

Кайту

1

К?рер к?зг? Т?нзил?г? ун?ч яшь бирерлек т? т?гел иде. Кечкен? буйлы, ябык кыз. Т?се у?а башлаган косынкасы астыннан икег? аерып тараган ч?м кара ч?чл?ре к?ренеп тора. Ч?чл?ре ?тисенекен? охшаган аны?, ?нисенекен? тартса салам т?сенд? булыр иде. Гад?тт?, ул б?терчек кебек, урынында гына тора белми. Шул тынгысызлыгы аркасында ?нисенн?н д? эл?гештер?. ?зе шук булса да гад?тт? аны? к?зл?ре уйчан, сагышлы, д?ньяны? ачысын-т?чесен к?рг?н олы хатыннарныкына тартым.

Тик б?ген ул ?зен? охшамаган иде. К?зл?ренд? очкын уйный, баскан урынында талпынып-талпынып куя, к??еле н?рс?дер к?т?, кайдадыр ашкына… ?нисе, утыз биш яшьл?р тир?сенд?ге ябык г??д?ле хатын, кулын аны? и?ен? салып, багана башындагы радио т?линк?сен? т?б?лг?н. Кызын тыярга тел?г?нд?й ?лед?н ?ле аны? и?енн?н кысып-кысып ала. Кайчагында Т?нзил?г? шелт?ле караш та ташлап куя. Кыз гына бик илтифат итми, ул ?з д?ньясында – ашкынулы, д?ртле, ярсу.

К?нс?л?р янындагы багана т?бен? радио ты?ларга ?ыелган кешел?рне? барсы да ?итди. Кемдер кара к?йг?н, кемдер н?фр?тен тышка чыгармаска тырышып иренн?рен кыскан, кемдер кашларын ?ыерып йодрыгын йомарлаган, кемдер д?ньядан ваз кичк?н кыяф?т бел?н тир?-ягын к?з?т?, кемн?рне?дер й?зенд? астыртын тантана чалымнары уйный. Бер авыл кешел?ре булсалар да радиодан ишетелг?н х?б?рне т?рлесе т?рлеч? кабул ит?.

Смоленск ?лк?сене? Белорусия чигенн?н ерак т?гел урнашкан Качкы авылына бу х?б?р нинди ?илл?р бел?н килеп ?итк?ндер, ?мма кешел?р ирт? та?нан ук ?зара пышылдаша башлаган иде инде:

– Сугыш чыккан ик?н бит. Нимесл?р басып керг?н.

– И, ходаем, нил?р ген? булып бет?р инде тагын.

– Безнекел?р себереп чыгарачак аларны.

– Б?лки, яхшыга юраргадыр, ?… Совет властене? д? р?х?т к?рс?тк?н ?ире юк бит…

– Юктыр ла, гайб?т кен?дер. Германия бел?н безнекел?р килеш? т?зег?н ди бит. Тату яш?рг? дип.

Я?а х?б?р телд?н-телг? к?чеп й?рс? д? аны? хаклыгына к?пл?р ышанып ?итм?де. Мо?а кад?р д? чик буйларында кораллы б?релешл?р турында с?йл?г?нн?ре бар иде. Аларны? берсе д? д?рес булып чыкмады, ??рх?лд?, р?сми м?гълум?тл?р моны кире какты. Тик бу юлы сугыш чыгу турындагы х?б?р д?рес иде. Т?ш ?ит?г? ?к "Радиодан сугыш турында с?йл?яч?кл?р ик?н," – диг?н с?зл?р таралды. Ашыгыч эше булмаганнар алдан ук радио т?линк?се урнашкан багана т?бен? барып ?айлы урын алып куйды. Эше булганнар артык еракка китм?ск? тырышып, радиога колак сала-сала х?р?к?т иттел?р.

Бераздан чит ил эшл?ре буенча халык комиссары Молотовны? тавышы ишетелде. Аны? "Граждане и гражданки Советского Союза!" – диг?н с?зе б?тен авыл халкын мизгел эченд? шушы багана т?бен? ?ыйды. К?пл?р эшл?п й?рг?н ?ирл?ренн?н, с?н?к-тырмаларын да куярга онытып, килеп басты.

Качкы борынгы татар авылы булса да революцияд?н со? кемн?рне Себерг? с?реп, кемн?рне атып ?тереп халыкны сир?кл?дел?р д? т?рле ?ирл?рд?н т?рле милл?т в?килл?ре к?ченеп килде. Кешел?р элеке шикелле ?к аралашып бармаса да ачыктан-ачык дошманлашучылар да юк, ?зара сыешып яшил?р. Х?зер ул татарныкы булудан туктап к?пмилл?тле Совет кешел?ре яши торган гад?ти авыл иде.

?нисе бел?н Т?нзил? д? авыл читенд?ге аланда печ?н ?йл?ндереп й?рил?р иде. Тавыш ишетел? бел?н алар да, башкалар кебек ?к, й?гер?-й?гер? багана т?бен? килдел?р. Молотовны? беренче с?зе ?к кызык тоелды. "Гражданки" дим?де ул, ничектер с?ер итеп "граждынки" дип ?йтте. Бу Т?нзил?г? ген? с?ер тоелмаган ик?н. Баган т?бен? ?ит?г? аны ахир?те Наташа куып ?итте:

– Эй, граждынкы, куда торопишься, – дип к?лде ул Т?нзил?не? терс?генн?н алып.

Икесе д? челтер?теп к?леп ?иб?рдел?р. Л?кин Т?нзил?не? ?нисе шундук шелт?л?рг? ашыкты:

– ?ыегыз авызыгызны! – диде ул кызын Наташадан читк?р?к а