Старажытныя вераваннi славян

Перыяд станаyлення Рускай дзяржаyнасцi i падзеi папярэднiя гэтаму з'яyляюцца аднымi з найменш вывучанымi старонкамi гiсторыi. Пiсьмовыя крынiцы, якiя апавядаюць пра тыя часы, прадстаyленыя вельмi бедна, у асноyным, у выкладзе Вiзантыйская летапiсцаy, якiя апiсвалi падзеi, часам, тэндэнцыйна i супярэчлiва. Вядома, вiзантыйцаy займалi славяне, галоyным чынам, як неспакойныя, ваяyнiчыя суседзi i яны не асаблiва цiкавiлiся iх культурай, побытам i норавамi. Таму для вывучэння гiсторыi Старажытнай Русi i паганства, як яе неад'емнай часткi, выкарыстоyвалiся, у асноyным, археалагiчныя i этнаграфiчныя даследаваннi.

Паганства прайшло складаны шматвяковы шлях ад архаiчных, прымiтыyных вераванняy старажытнага чалавека да дзяржаyнай «княжацкай» рэлiгii Кiеyскай Русi да 9 стагоддзю. Да гэтага часу паганства yзбагацiлася складанымi абрадамi (можна вылучыць абрад пахавання, у якiм сканцэнтравалiся многiя прадстаyлення язычнiкаy пра свет), выразнай iерархiяй бажаствоy (стварэнне пантэона) i мела вялiкi yплыy на культуру i побыт старажытных славян.

Паганства прыцягвае да сябе любога дапытлiвага чалавека не толькi таямнiчымi, часам незразумелымi абрадамi, не толькi забытымi, якi адышоy у стагоддзя i вынятай з нетраy зямлi, помнiкамi культуры, але i пахам старажытнага лесу, бязмежнымi рачнымi далiнамi, мужнасцю старажытных паляyнiчых i першапраходцаy. Менавiта паганства дапамагала старажытнаму чалавеку супрацьстаяць невядомай i варожай стыхii, робячы свет блiжэй i больш зразумела.

Этнаграфiчныя даследаваннi паказваюць дзiyную жывучасць многiх уяyленняy аб свеце, якiя славяне перанеслi нават у хрысцiянства. Здзiyляе этнографаy i народная памяць: у некаторых паданнях згадваюцца нават вымерлыя волаты – маманты «пачвары хоботистые».

Пасля прыняцця хрысцiянства на Русi паганства стала падвяргацца ганенням, але не так проста аказалася вытруцiць з душы народа вераваннi, якiя складвалiся стагоддзямi. Хрысцiянiзацыя Русi працягвалася некалькi стагоддзяy, у вынiку рускае праваслаyе, па меншай меры y народным уяyленнi, ператварылася y сiмбiёз Вiзантыйскага хрысцiянства i Славянскага паганства. Многiя хрысцiянскiя святы сыходзяць сваiмi каранямi y паганства. Напрыклад, дзень святых Барыса i Глеба (2 траyня) супадаy з паганскiм святам першых парасткаy.

Паганства Усходнiх Славянаy – велiзарны культурны пласт, якi yяyляе цiкавасць для гiсторыкаy, этнографаy i мастацтвазнаyцаy. Цяжка пераацанiць яго yплыy на далейшы лёс Рускай дзяржавы.

У цяперашнi час у славянскiх рэспублiках былога СССР доля славян складае ад 85% да 98%. Аднак такое становiшча склалася адносна нядаyна. На свiтанку нашай эры толькi паyночны захад Украiны yваходзiy у арэал рассялення старажытных славян. Па меры асваення новых земляy, продкi рускiх, украiнцаy i беларусаy змешвалiся з мясцовымi народамi, убiраючы y сябе iх культуру i звычаi. Таму асаблiва важна yлiчваць вялiкую ролю неславянскiх народаy у станаyленнi Старажытнарускай дзяржавы.

«Паганства», як вядома, – вельмi нявызначаны тэрмiн, якi yзнiк у царкоyным асяроддзi для абазначэння yсяго нехрысцiянскага, дахрысцiянскага. Гэтым тэрмiнам павiнны былi пакрывацца самыя разнастайныя i рознага гiстарычнага yзроyню рэлiгiйныя праявы: i мiфы антычнага свету, i yяyленнi першабытных плямёнаy, i дахрысцiянскiя вераваннi славян, фiнаy, германцаy, кельтаy або домусульманская рэлiгiя татар.

Славяна-рускую частку агульначалавечага паганскага масiва нельга разумець як адасоблены, незалежны i толькi славянам уласцiвы, варыянт першабытных рэлiгiйных уяyленняy. Вычляненне славяна-рускага адбываецца толькi па этнаграфiчнаму, лакальнаму прынцыпу, а не па якiх-небудзь спецыфiчным рысах.

Галоyным, вызначальным матэрыялам для вывучэння паганства з'яyляецца этнаграфiчны: абрады, карагоды, песнi, замовы i заклiнаннi, дзiцячыя гульнi, чароyныя казкi, якiя захавалi фрагменты старажытнай мiфалогii i эпасу; важны сiмвалiчны арнамент вышыyкi i разьбы па дрэве. Этнаграфiчныя матэрыялы – скарбнiца шматвяковай народнай мудрасцi, архiy гiсторыi пазнання свету i прыродных з'яy чалавецтвам.

Супастаyляючы фальклорныя дадзеныя з