Бер к?йр?тик, гомер = Давай поговорим, жизнь

З?лф?т

Шагыйрь м?н­б?­ре

Бу китапка к?ренекле шагыйрь, Татарстан Республикасыны? Г. Тукай исеменд?ге Д??л?т премиясе лауреаты З?лф?тне? (1947–2007) чор-заман, халык-милл?т, кеше язмышлары турында ф?лс?фи уйлануларга корылган эссесы, шигырьл?ре, балладалары ??м поэ­малары туплап бирелде.

З?лф?т

Бер к?йр?тик, гомер. Эссе, шигырьл?р, балладалар ??м поэмалар

Чытырманда былбыл сайрый…

Минем язганнарны азмы-к?пме бел?чел?р х?терлидер, б?лки: «татар», «милл?т», «азатлык» диг?н с?зл?рне м?й­даннарга чыгып кычкыру т?гел, ?заралый гына с?йл?шк?нд? д? ?йтерг? ярамаган к?нн?рд? мин, «Чакырылмаган кунак – татардан да яманрак...» диг?н эпиграф куеп, бер шигырь язган идем. Шигырь кич?л?ренд? булсын, шигырь с?ючел?р бел?н ?тк?релг?н очрашуларда булсын, бу ?с?рем залда утыручыларга бомба шартлагандай к?чле т?эсир ит? иде, аларны айнытып, сиск?ндереп ?иб?р? иде. Б?ген ис? кал?м тибр?т?че ??ркем шушы темага яза. Л?кин, ни кызганыч, андый ?с?рл?рне укуы да, ты?лавы да б?ген никтер к??елсез була башлады. Ни ?чен шулай со?? Хикм?т н?рс?д?? Яраганны к?пме язса? да ярап булмауда гынамы?

«М?х?бб?т» диг?н ?с?рем д? шул чорларда, кем ?йтмешли, яшьлегем та?ында язылган иде. Н?рс? турында иде ул? Болай, тыштан гына караса?, аюга каршы берг?-бер чыга алырлык, аны пычак бел?н егардай гайр?тле бер ирне?, ?авапсыз м?х?бб?тт?н тилмереп, чиксез газапларын х?тта аракы бел?н д? баса алмыйча изалануы хакында иде ул баллада. Тукта! Шушы хакта гына мик?н? Ни ?чен со?, алай булгач, ул, безне? а?ыбызда калыпланып бетк?н гыйбар? бел?н ?йтс?к, тормышта ?з урынын таба алмаган бер «с?рхуш» турындагы ?с?р – «югары коммунистик идеаллар ч?ч?к аткан» бер чорда м?ш??р с?з остасы Айрат ага Арслановны? репертуарыннан озак еллар т?шмич? яш?п килде ??м, бер?к мине тыйнаксызлыкта гаепли к?рм?гез, ты?лаучылар аны йотылып ты?лады? (Х?ер, чорны? бер сыйфаты буларак, ?йтеп китмич? булмас – аракыга каршы к?р?ш башлангач, Айрат ага ул шигырьне укудан туктап торды.) Х?терлим, шагыйрь Н?би ага Д??ли еллык шигърият хакындагы докладында, шушы шигыремне д? к?з алдында тотып, «З?лф?т чордашларны? порт­ретларыннан галерея т?зи», – диг?н иде. ??м?гать, ниг? со? ?ле мин болар хакында с?йл?п торам?

?земне? хатир?л?ремне я?арту ?чен ген?ме? Амбиция­ме? Яки мин мо?а б?ген мохта?мы? Юк, ?ич т? алай т?гел, заман гаме мине, гомум?н, шигырь хакындагы уйлануларымны ?зен? к?р? бер т?ртипк? салырга эт?рде, мо?арчы чыгарга юл таба алмыйча к??елемд? сулкылдап б?рг?л?нг?н борчуларымны кычкырып ?йтерг? м?мкинлек бирде, х?тта м??б?р итте бугай.

?йтеп карыйм ?ле...

??р асыл шигырьне? ?з тарихы бар.

К??ел тарихыннан м?хр?м шагыйрь – географияд?н, тарихтан м?хр?м д??л?т ул. Чикл?ре, флора-фаунасы, атмосферасы, ягъни сулар сулышы да булмаган д??л?т... Аны? ?стенн?н вакыт ?иле исми. Ул – тумышыннан ?ле. Андый д??л?т булмый, була да алмый...

?мма них?л ит?се?, ?н? шундый к??ел тарихыннан м?хр?м шигъриятне х?терл?тк?н тезм?л?р бихисап. Шигырь – тормыш юлы. Анкеталарда, автобиографиял?рд? к?пме телисе?, шулкад?р алдашып була. Чын шагыйрь ис?, бик тел?с? д?, б?т?нн?рне, аерата ?зен алдый алмый. Алдарлык х?йл?се бар ик?н, ул – б?ек мистификатор, ягъни шигърият д?р???сен? менеп, шундый ук шигырьл?рг? охшаш итеп яза бел?че шома талант иясе. ??р шигырьне? асылы – ихласлык. Д?рес аваз. Д?рес мо?.

Безд? ике т?рле саташу бар. Берсе – шигырь т?че с?зл?рне? купшырак, катырак я?гыравында дип ышану. Икенчесе – шигырь к?че – с?зл?рне? м?мкин булган кад?р мескенр?к я?гыравында, елаттыруында дип уйлау.

? учакны?, утны? к?зен? кереп караганы? бармы? ?зе? казып тапкан чишм? т?бенд?ге тибр?неп торган якты, салкын керфекл?рг? ирен тидереп карады?мы? Йолдызларны? тын х?р?к?тенн?н башы? ?йл?неп китк?н чаклары? бармы? Ирт?нге чык б?ртегенн?н си?а с?йг?н яры? томырылып карамадымы?

?г?р чыннан да мин ?йтк?нн?р сине? холкы?да да бар ик?н, укы, дустым, шигыре?не! Яшереп торма! Сине? шигырь язганы?ны мин барыбер бел?м. Яшереп кен? язса? да, безне? уртак с?зебез бар. Кайчак шулай да була: кил?л?р д?, б?гырьг? ?т?рд?й иттереп тек?леп, тир?н м?гън?ле иттереп карап торалар... ??м, к