Токол

Айг?л ШАРШЕН

Заман ?зг?р?лг?н? адамдардын пейили, кулк м?н?з? башкача болуп эл дегендин арасында купуя сыр калбай эле баары ачыкка чыгып шардана болуп, жакшысы да жаманы да гезит бетине жарыяланып жатпайбы. Не деген калк элек? Кыргыз калкы илгертеден ар намысын бек тутуп, жаманын жашырып, жакшысын чыгарып, аш тойлорду оюн к?лк? менен кыз оюн, ат чабыштардан моокумдары кана байге алып, балбанын атагы обого чыгара мактап, эли сыйлап турган эл эле…

Токол

Заман ?зг?р?лг?н? адамдардын пейили, кулк м?н?з? башкача болуп эл дегендин арасында купуя сыр калбай эле баары ачыкка чыгып шардана болуп, жакшысы да жаманы да гезит бетине жарыяланып жатпайбы. Не деген калк элек? Кыргыз калкы илгертеден ар намысын бек тутуп, жаманын жашырып, жакшысын чыгарып, аш тойлорду оюн к?лк? менен кыз оюн, ат чабыштардан моокумдары кана байге алып, балбанын атагы обого чыгара мактап, эли сыйлап турган эл эле…

Эми гезит бетинен эмнелерди гана окубайбыз, эл башындагы т?б?лд?р эл менен иши жок эле так талашып саясаттын сасык оюндарын ойноп, ?й-б?л??с?н чет ?лк?л?рг? к?ч?р?п коюп калдайган кыргыз журтунун ырыскысына кол салып ичип жеп качып кетип жатышпайбы. Чиновниктер сойкуларды жок кылуу керек, эки аял алуу менен сойкулук жоюлат дегени менен сойкулар ошол бойдон калууда, ач к?зд?к, байлыкка манчыркагандыктан ошол эле чиновниктер жаш кыздардын тагдырын талкалап, аларды колундагы жансыз буюмдай колдонуп жатканы кимди гана болсо ?к?нд?рб?й койбойт. Неге адам, анан дагы улуу журттун жараны катары элибиздин улуу салтын ар намысын сактоонун ордуна ?з жерибизде, ?з мекенибизде туруп ?з кыздарыбызды чулгоочо оронуп, ал шыбоо сыяктуу кайра ыргытылып калганы кандай ?к?н?ч. Мен бул чыгармамда ошол тагдыры г?лд?г?н кезинде уйпаланып калган бир гана кыздын тагдырын жазгым келет. Бул эгерде колдоруна тийип жок дегенде к?з ж?г?рт?п калса намысын ойготоор, аз да болсо атуулдук сезими козголуп ?з карындашындай, кыздарындай кээде небересиндей кыздарды тепселеп таштап кеткенин токтотоор, эл ?ч?н кызмат кылаар деген ойдомун. Эмесе с?з башынан болсун, бул бир т?р?лг?нд? эле тагдыр аны башынан сылап койбогон, ата-эненин ж?з?н к?рб?й калып таежесинин колунда кордук к?р?п ?ск?н Жаркынай деген к?з ж?н?нд? болмокчу…

Жамийла менен Турат, мектепте окуп ж?р?п эле бири-бирин с?й?п с?йл?ш?п ж?р?шк?н. Тураттын атасы Сагынбек совхоздо белд?? кызматкер болуп иштеч?, апасы Турдукан мугалим эле, Турат жалгыз баласы болчу. Алар жалгыз баласын окутуп-чокутуп адам кылууну ойлошчу, оо алардын тилеги абдан ыйык анан бийик болчу, уулуна эч нерсени те?еч? эмес… Жамийланын атасы Жолдош ичип алып ?й-б?л??с? менен иши жок ж?р? берч?, апасы Тоту мээнеткеч аял, контордо шыпыргыч болуп иштеч?, ?ч баласын тооктун ж?ж?с?нд?й кылып алтымыш сом айлыгы менен багып жаткан. Жамийла менен Тураттын ортодогу мамилеси онунчу классты б?т?п жатканда баарына белгил?? болуп калды, бул шыбыш Турдуканга угулуп калып адегенде Жамийланы чакырып алды:

– Кел кызым отур, – деди кызды жаман к?рг?н?н билгизбегенге аракет кылып, – Мен уккан ушак чынбы?

– Эже…

– Т?з, чындыгын айт!

– Эже… мен…

– Турат эк???д?н мамиле?ер мындан ары ?тп?ш? керек, сенин дагы тагдыры? бар ?з??ч?, кыскасы Тураттын жанына жолобо! – деди Турдукан ага катуу эскертип, ал ?нд?б?й контордон чыгып кетти. Ал классына кирип ызасын зорго токтотуп партада отуруп сабак б?тк?нч? эптеп чыдады.

Т?ш ченде сабактан тараары менен Жамийла шашылыш ?й?н к?зд?й ж?н?д?, онунчу а класста окуган Турат анын артынан жете келди.

– Жамийла, эмнеге менин кыйкырганымды укпайсы??

– Турат, мен ооруп турам, – деп Жамийла басыгын токтотподу.

– Эмнеге, ооруп калды?бы?

– Ооба.

– Эмнеге мени менен с?йл?шк?? келбей калган, мени карачы, – деп Турат анын алдын тосту, – Ооруп турса? мен деле кармабайм, бирок сен капалуусу? го, айтчы ачыгын, эмне болду?

– Турат, жолумду тозбо, мен сага эсеп бере албайм! – деп аны кыз к?к?р?кк? аста т?рт? жолуна т?шт?.

– Жамийла, эк??б?зд?н кечээги эле с?йл?шк?н с?зд?р?б?з кана?

– Ал эми жок!

– Эмнеге?

– Ошого!

– Турат! – деди аларды сыртынан акмалап келе жаткан Турдукан, – Ал кызды жайына кой!

– Ма…

– Уят эмеспи, орто жолдо к