Монгол ард т?мэн

Монгол ард т?мэн дараахь утгаар ойлгогддог: 1) Халх-монголчууд, ард т?мэн, Монгол улсын гол х?н ам, Хятад улсад бас амьдардаг. 2) монгол хэлээр ярьдаг ард т?мний нэр. Халха – 16-р зуунд гарч ирсэн гадаад (хойд) Монголын эртний нэр, нэг хувилбараар энэ нэрийг энэ нутаг дэвсгэрт Даян хааны отгон х?? Гересенце ?гч ?в залгамж халх хэмээн нэрлэжээ. Монголын ноёрхлуудыг байлдан дагуулах нь Манжуурын т?рэмгий бодлогын даалгавруудын нэг байсан б?г??д т??ний гол зорилго нь Хятад улсыг эзлэх явдал байв. 1634 онд Манжууд Лагден хааныг ялав. ??нийг дагаад ?мн?д монгол ноёд 1636 онд Манжийн вассал хамааралтай болохыг х?лээн з?вш??рс?н. ?мн?д Монголыг ?в?р буюу Манжуурын улсын нэг хэсэг болгон ??рчл?в. Тэр ?еэс хойд Монгол (Халх) нь Гадаад гэж нэрлэгдэж эхэлсэн. «Монголчууд» гэсэн нэр нь Тан улсын ?ед (618—907) ?еэс ??ссэн хятадын тэмдэглэлд байдаг б?г??д ??нийг «Ши-вэй-мон-го» гэж нэрлэдэг. С?н г?рний ?еийн тэмдэглэлд (10—11 зуун) тэдгээрийг «мэнгу» нэрээр нэрлэдэг.

Монгол ард т?мний орчин ?еийн ангилал:

• Баоан

• буриадууд

• Daurs

• Dongxiang

• Хитан

• Ойрадууд

• Дербет

• Захчин

• Халимагууд

• Сарт Калмаки

• Сяньби

• Ту

• Ухуань

• Халх монголчууд

Баоань, Хятад улсын ард т?мэн, Хятад улсын албан ёсоор х?лээн з?вш??р?гдс?н 56 ард т?мний тоонд багтжээ.

Т??хийн т??хээс ?зэхэд Юань, Мин г?рний ?ед монгол цэрг??д Цинхай мужийн Тонгрэн мужид Т?вдийн нутагт байрлаж байжээ. Эдгээр монголчууд эрт дээр ?еэс газар тариалан, мал аж ахуй эрхэлж, ойр хавьд амьдардаг Хуй, Хан, Т?вд, Монгорчуудтай нягт харилцаатай байжээ. Энэ нь аажмаар шинэ ?ндэстэн болоход хувь нэмэр оруулсан.

Мин г?рний ?ед Тонгрэн нутагт хамгаалалтын хуаран байгуулагдаж, Баоань хот байгуулагдсан б?г??д энэ нь х?м??сийн нэр, гарал ??слийг анх тайлбарлаж байсан нь «Баоанхуй», ??р??р хэлбэл «Баоан мусульманчууд» гэсэн ?г юм. 1950 онд тэдний х?сэлтээр тэдэнд «baoan» гэсэн нэр ?гчээ. 16-р зуунд Баоани нь Лонгуу голын эрэг дээрх гурван сууринд амьдардаг байсан боловч эзэн хаан Тонгжийн засаглалын ?ед эдгээр х?м??с буддын шашны хийдээр хавчигдаж байв. Баоанчууд эхлээд Сунхуа руу зугтсан б?г??д Ма Лайчи (Аппак Хожигийн с?нслэг ?в залгамжлагч) тэднийг лалын шашинд оруулсан гэж ?здэг. 1870-аад онд Дунганы бослогыг ялагдсаны дараа ихэнх хэсэг нь з??н талаараа Ганьсу муж руу н??ж, эцэст нь Линьсиа мужийн Жиши уулын бэлд нарийвчлан суурьшиж, Дадонг, Ганмей, Гаоли гэсэн гурван сууринг байгуулав. Т??хийн х??рнэлээс ?зэхэд Юань г?рний ?ед аль хэдийн арьсан хуйханд модон бариулаар ?зэсгэлэнтэй сайхан з?лэг хийдэг байжээ. ??ний дараа бялууны ?йлдвэрлэлийн технологийг б?гдийг сайжруулж, маш ?нд?р т?вшинд х?рсэн. Б??м ?йлдвэрлэх явцад 40—80 ?йл ажиллагаа хийдэг. Т??ний ач ивээл, ?зэсгэлэнтэй д?р т?рх??р?? Баоаны амсагч нь ?ндэсний соёлын салшг?й хэсэг болжээ. Баоани хорхойтнуудыг х?ндэт зочдод бэлэг болгон ?г?х б?г??д залуу Баоаны дунд хайрын шинж тэмдэг болгон ?рг?л болж ?гд?г. Баоаны хуримын уламжлал нь н??дэлчдийн амьдралын онцлог шинж юм. Хуримын ?д?р с?йт б?сг?й, т??ний хамаатан садан, ойр дотны х?м??с морин дээр с?йт б?сг?йтэй уулздаг бол с?йт б?сг?й, т??ний хамаатан садан нь х?ргэний гэрт очдог. Ихэвчлэн энэ зан ?йлийг морины уралдаан дагалддаг.

Буриадууд (??р?? нэр – буриад, буряад, б?с буриад) – буриад хэлээр ярьдаг монгол х?н. Буриадууд дундад зууны ?еийн эх сурвалж Баргужин-Токум гэгддэг Буриадын угсаатны нутаг дэвсгэрт Байгаль нуурын б?с нутагт нэг ард т?мнийг б?рд??лж байжээ. Буриадын ?в?г дээдэс (Баярку, Курыканууд) 6-р зуунаас эхлэн Байгал нуурын хоёр талд газар тариалан эрхэлж эхэлсэн. Курыкчууд Байгаль нуурын баруун хэсгээс газар нутгийг суурьшуулж, Байрик нь Байгаль нуурнаас Аргун гол х?ртэл газарт суурьшжээ. Энэ ?ед тэд янз б?рийн н??дэлчин улсуудын нэг хэсэг байв. Хитаны х?чирхэгжсэн нь Баярку н??лгэн шилж??лэх ц?м нь Трансейкалийн з??н хэсгээс з??н тийш шилжсэнтэй холбоотой юм. Энэ бол bayirku ба курыкан хоёрын хоорондын нягт харилцааны эхлэл байсан юм. Энэ ?ед х?рш зэргэлдээ ард т?мэн байиркаг монгол хэв маягаар барьц гэж нэрлэж эхэлсэн б?г??д эх сурвалжид аль хэдийнэ хори гэж нэрлэгддэг Курыкчуудтай ижил з?йл тохиолддог. Монголын эзэнт г?р