ТО?АШ ЖЕГЕН ТО?АШАЙ

Сар?ан то?айында?ы Байыр деген жотаны? басында, тыш?андар отбасында То?ашай деген ?ыз тыш?ан д?ниеге келiптi. ?жесi то?аш пiсiрiп жат?ан кезде ту?анды?тан есiмiн То?ашай деп ?ой?ан екен. Оны? к?здерi ба?ырай?ан, ??ла?тары салбыра?ан болса да ?те с?йкiмдi болыпты.

Тыш?ан ?ке-шешелерi оны ?те жа?сы к?редi екен. Ол то?аш жегендi ?атты ?нататын. ?се келе ?зi сондай батыл ж?не ?уес?ой болады. ?ке-шешесiн:

– Ай нелiктен домала?? Сиыр ?алайша к?к ш?п жеп, а? с?т бередi? Аспанда?ы ж?лдызды алып бершi, – деп мазалай бердi.

– Мынау не? Ол ?алай? Неге? – деген с?ра?тарды к?п ?оятын. ?кесi тiптi кейбiр с?ра?тарына жауап таба алмай, сас?ала?тап ?алады екен.

– ?ызым, бiз т?гiл адамдарды? ?зi сиырдан ?алай а? с?ттi? шы?атынын бiлмейдi, – деп ?кесi, шашы болмаса да, басын ?асып ?алады екен. ?ке-шешесi ерiнбей, барлы? с?ра?ан н?рселерiн т?сiндiретiн.

То?ашайды? ?зi ?ып-?ызыл, ??йры?ы жалбыра?ан Р?шен деген тиiн досы болады, То?ашай о?ан ?р?ашан «мен с?рмын, сен неге ?ызылсы??» деп тиiседi екен. Екеуi бiр-бiрлерiнi? ??йры?тарын тартып ойнайды екен. Р?шен екеуi б?та?тан ?айы? ??растырып, ары?та?ы а?ып жат?ан сумен саяхат?а шы?атын. Бiра? алыс?а бармайды екен, ?йткенi жа?ын жерде екi ая?тылар, я?ни адамдар т?рады.

К?к шы?ып, г?лдер г?лдеген уа?ытта То?ашай мен Р?шен екеуi то?аш жеп жатады.

– Ала?ай! Б?гiн т?нде тосын сый болады, – дейдi Р?шен.

– ?айда?ы сыйлы?? Кiм ?келедi? – деп та?дана с?райды.

– То?ашай бiлмейсi? бе, осы айды? жиырма бiрiнде аспаннан ?р жануар?а сыйлы? т?седi. Итке – с?йек, сиыр?а – ш?п, ??стар?а – бидай, маймылдар?а – банан, тыш?андар?а – бидай сия?ты, – деп Р?шен к?кiрегiн к?терiп ?ояды.

Сол т?нi То?ашай ?атты уайымдап ?йы?тай алмайды, сыйлы?ын ойлап, асы?а к?тедi. Т?ннi? бiр уа?ытында айнала тып-тыныш бола ?алады. То?ашай м?лдiреген к?здерiн жо?ары ?арай к?терiп, сыйлы?ым ?ашан болады деген ?иял?а берiледi. Жан-жа?ында?ы к?ршiлерi, достары ж?не ата-анасы т?ттi ?й?ы?а берiлiп т?с к?рiп жатады.

То?ашай бiр мезетте к?ткен с?т боларын сезедi. ?олдары ?алтырап, ж?регi ?атты со?а бастайды. ?з к?зiне ?зi сенгiсi келмейдi, жа?а туып келе жат?ан айды? о? жа?ынан ж?лдыз?а ??сас жары? н?кте пайда болады. Бiра? ол жары? н?ктенi? т?сi к?гiлдiр екен. Ол жары? н?кте бiрте-бiрте То?ашай?а жа?ындап, ?лкейе т?седi. То?ашай ?ор?ып, теректi? артына ты?ылып ?алады. Жары? н?кте жа?ындап келiп, сайды? ар?ы жа? бетiне барып ?онады. То?ашай кiдiрмей, ж?гiрiп барып к?ктен т?скен ?апты? iшiн ашады. ?апты? iшiнде арпа, бидай, с?лы, т?ттi-д?мдiлер мен ойыншы?тар бар екен. То?ашай ?уанып кетiп, тойып жеп алады.

Та?ерте? т?р?анда ?р жануарды? бас жа?ында ?з тосын сыйы дайын т?рады. Бiра? о?ан ешкiм та??алмайды, ?ркiм ?з iсiмен ж?рiп кетедi. То?ашай болса, б?л сыйлы?тарды жануарлар?а жiберген кiм екенiн ?атты бiлгiсi келедi. Соны ойла?аннан маза тауып отыра алмайды. Бiрiншi кезекте ?ке-шешесiнен с?райды:

– ?ке, ?ке, бiзге мына сыйлы?тарды кiм дайындады? – дейдi То?ашай ??ла?тарын тiкiрейтiп.

– Б?л бая?ы заманнан келе жат?ан д?ст?р, кiмнi? дайында?анын ойламаппыз-да?ы, – деп ?н ?атады ?кесi. ?йден жауабын ала алма?ан То?ашай дала?а аттанады. ?оржынына толтырып то?аш салып алып, ?ке-шешесiнен р??сат алып, с?ра?ыны? жауабын iздеуге шы?ып кетедi. Е? алдымен, досы Р?шенге со?ып, к?птен берi екеуi дайында?ан кемесiне бiрге отырып кетедi. Бiрiншi кезекте сиыр?а барады.

– Сиыр т?те, бiзге сыйлы?тарды кiм дайындады? – дейдi ауыздарын а??итып.

– М?????, бiлмеппiн кiшкентайларым, сендерге ол не ?шiн керек, сыйлы?тары?ды алып тыныш отыра бермейсi?дер ме? – дейдi к?йiс ?айырып т?р?ан ала сиыр.

Сиыр с?ра?ты? жауабын бiлмеген со?, олар «мысы?ты? ж?рмейтiн жерi, кiрмейтiн тесiгi жо? ?ой» деп мысы??а барады.

– Мысы? ?пке, бiзге осы сыйлы?тарды кiм жiбередi? – деп с?райды тыш?ан мен тиiн.

Мысы? ойланып т?рып:

– Миияяяу, бiлмеймiн, еш ойланбаппын, – дейдi.

Мысы?тан да жауап ала алма?ан екi дос ендi ?ой?а барады. ?ойлар отар болып ж?редi, к?п естидi деп ?мiттенедi. ?ойды? ?асына бар?ан со?:

– ?ой а?а, бiзге осы сыйлы?тарды кiм жiбередi? – деп с?райды То?ашай ?атты ?мiттенiп.

Сол кезде ?ой бiр ма?ырап:

– М???????, ма?ан б?рiб