Ончылмут

Кажне е?ын, очыни, мый декем икымше йодыш тыгайрак шочеш: «Кузе почеламутым возаш т??алынат?». Вашештем: такшым, шукынжо й?ратымаш нерген почеламутым возат, «музаштым» шокшо ш?м дене кынелтат, а мыйын икымше почеламутем-влак армий радамыште шочаш т??алыныт. Тушто яра жапем шуко лийын, да шочмо вер дечын ушанымемат шке пайжым пыштен. Вуйлатымаш дене проблеме ынже лий манын, марий йылме дене возкаленам. Салтак радам гыч п?ртылмек, возымо пашам кудалтышым, а икмыняр жап гычын руш йылме дене возаш т??алынам.

Кум ий наре шочмо марий йылмем дене возкален омыл. А ончылно мыйым марий самырыктукым слёт вучен. Лач тунам ш?м-чонем марла возаш ?жын. Адакшым, й?ратымашат шке вийжым пуэн, садлан тудын нергенат почеламут аршаш погынен.

Икымше аршашым лукмо годым почеламутысо йо?ылышым шотеш налын омыл, садлан лудшо-влаклан умылаш изиш нелырак лийын. Кызытсе савыктымаште ончычсо йо?ылышем умыленам, тудым т?рленам да ош т?няш луктынам.

«Чон гыч лекше» книга куд ужаш гыч шога. Икымше ужашым «Салтак радамыште» л?мденам. Тушко мыйын икымше почеламутем-влак пуреныт, куштыжо салтак радамысе илыш, да тушечын шочмо кундемышкем, суртышкем п?ртылмем нерген возкаленам.

«Й?ратымаш» да «А тул й?рен…» ужаш-влак й?ратымаш нерген каласкалат, кузе шочеш, кузе пыта, да молыжат. «Чонышто неле лиеш гын!» ден «Пурем чонышкет…» мыйын т?рл? амал верч тургыжланымем нерген палдарат.

Илышыште шке верем кычалмылан да йот семын моло вере кузе шкемым шижмем нерген, психологийым шымлаш т??алынам, да вес е?лан, мо ш?мыш пурен кертеш, палаш тыршенам. К?рг? чонемым колыштын, почеламут-влакым возенам.

Пытартыш «Авылем» ужашыште мый шке шочмо верем нерген ойлем да Урал мландыште илыше-влакым марий йылмынам арален кодаш ?жам.

Лудмо годым диалект мут-влакым ужаш лиеш, вет шкеже мый Свердловск кундемынсе ялеш шочын-кушкынам. Почеламутым возымем годым мутер-влакат полшеныт. Мутвундым кугемдашлан к?ра т?рл? поэт ден шанче-влакын книгаштым лудын шогенам. Тау!

Салтак радамыште

Ну мо, йолташ

Ну мо, йолташ, ончен шогет?

Пален от налак мыйым?

Кушан ужаш шунат, шонет?

Мылам Карши нерген ойлет?

Мылам каласе, мом иленда?

Вучен вет шуктенат тый мыйым…

Кунам мый шым лий, мом ыштенда?

Кузе туге? Лектеш, монденда?

Айда, ме коктын ойлена,

Кужеш вет тыйым ужын омыл!

П?ртем воктен изиш шоген, ме

Да унала пурен лекна.

Авам ик ийым ужын омыл,

Ачам моткочак йывыртен.

Егор урем гыч модын толын.

К? ынде мыйже тый шинчет.

А ынде мый ойлем тылат,

Кузе Россия мучко коштым…

Салтак кас деч ончыч

Девятый май уже вет таче,

Эрла салтак касем лиеш,

Чара вуян улам, сай каче,

Ончем, а кече уж шинчеш.

Кастене мый йолташ-влак дене

Каем лач погынен олашке,

Ончаш салютым ш?д? е?

Шогаледат п?рт-влак коклашке.

А весе кечын погынен,

Чылан, да кочо в?дым й?ын,

Кугу оксам т?шкан поген,

Колтат да ужаталыт мыйым.

Кандашле кече вет эртен,

Кузе ковам колен колтен,

Мылам ойлен вет тунемаш,

А мый каем шке служитлаш…

Авамын шочмо кече

«Авай, тый икте вел улат,

Ончен куштет изи годсекак

Кугу улам чечас мыят,

Да служитлаш каем Восток дек.

Уж шуын тат – шестой февраль.

Авай, вет таче шочмо кечет,

Вашкем мый тыйым саламлаш,

Ик ийлан икте шочмо кече.

Да таче мый каласынем:

Мотор, чеверак код эре,

Ушан тунемшым тыланем» —

Тыгай письмам м??геш серем.

П?ртем деч мый ушаненам,

Авам, ачам дечат вет

А шольо дене коштмынам,

Шарнем эрат, касат вет.

Ушаненам ша?га дечет,

Тый кудым к?эштат,

Вет ыштыме салтакын пай деч,

Эртак вет тамлырак.

Ш?д? кече

Ш?д? кече терке кодын,

Мый уже м??геш вашкем.

Тыште неле умыр водын

Да шонем м??геш шумем.

Ш?м пешак вашка шке велыш,

Эх, кунам м??геш шуам?

Тыште лум кия, леведыш,

Порсын гай. Кунам толам?

А йолташ-влак ден ойлаш

Эр марте лиеш, докан,

Да ача-авам ужаш,

Эр марте йоргаланаш.

Кызыт Юмо деч йодам,

Тек ик ий гына мылам

Ик шагат гай шижме лийже,

Да вуча тора вашлийше.

Пургыж, ?арня, в?дшор,

Адакат ужам Каршийым.

Да ага толеш содор,

Ну, сита, лекна Российым.

Мый малем, ужам сай омым,

Таче м??