Олох о?о оонньуута буолбатах

Татьяна Петровна Находкина

Суруйааччы са?а айымньыларын геройдара – б?г???? кэм дьоно. Ким эрэ табыллыбатах тапталтан эрэйдэнэр, ким эрэ чугас ки?итин ал?а?ын к?нн?р? сатыыр, оттон сорохтор арыгы ыар содулуттан тэмтэрийэн и?эн к?н?р суолга ?ктэнэллэр. Кинилэри биир дьулуур ситимниир – инникигэ эрэл, олоххо тарды?ыы.

Татьяна Находкина

Олох о?о оонньуута буолбатах

Сэ?эннэр

Олох о?о оонньуута буолбатах

I

Сарсыарда халлаан са?а су?уктуйа сырдаан эрдэ?инэ, ?д?к-бадык хара?а?а, Нарыйа т??? да эрдэтин биллэр, суор?анын ха?ыйа анньан ойон турда. Дьиэтэ с?р??кээбит а?ай. Бэ?э?ээ киэ?э утуйарыгар киллэрбит харда?астарын саллыбыттыы к?р?н ылла. Инчэ?эй ма?ы уматар са?а ыарахан суох бы?ыылаах. Т??? да салыннар, о?о?ун отторугар тиийэр. Ити т?б?т?н эринэн баран ула?а хайы?ан сытар ки?итэ б?г?н туран о?о?у отторо биллибэт. К?н ортото туран, абыраата?ына, о?оххо эбии мас быра?ан биэриэ уонна халлаан хара?арыар диэри т?р?пп?ттэринэн, табаарыстарынан сылдьан кэрэдэхтиэ, эбиитин и?э уйарынан пиибэлиэ. Т??н?н хоно эрэ кэлиэ. Сокуоннайынан холбо?уон ба?арбат. «Билигин ки?и барыта гражданскайынан олорор» диэн тыллаах. Нарыйа маннык олоххо олоруом диэн ха?ан санаабыта баарай? Тыа улуу?ун сис ыалын о?ото этэ буолла?а. Ийэлээх а?ата иккиэн орто оскуола учууталлара, билигин да оскуолаларыгар ?лэлииллэр. Куруутун чиэскэ-бочуокка сылдьаллар, иккиэн Саха Республикатын ??рэ?ириитин туйгуннара. Оттон со?отох мааны кыыстара атын улууска кэлэн бу билбэт дьонун-сэргэтин ортотугар ньыдьыраан олордо?о. Былырыын пединституту б?тэрэн, алын с????х кылаас учууталын идэтин ылбыта. Т?р?пп?ттэрэ куоракка хааллара сатаабыттара да, атын сири, дьону-сэргэни к?р??х ба?ата ба?ыйан, бу улууска анатан кэлбитэ. Дьи?инэн, куораттан чугас илин э?ээр улуус эрээри, саамай т?гэх нэ?илиэккэ т?бэ?эн, куоракка киириэх диэтэххэ, ыраах дойду. Бастаан к?н? бы?а айаннаан улуус киинигэр киириэххэ, онтон иккис к?н куораттыахха наада. Куоракка хонон баран, ???с к?н бэйэ? улуускар айаннаан дьиэ?эр дьэ тиийэ?ин, ону да, хата, улуус киинигэр олорор буолан. Кы?ы??ы каникулга бара сылдьан, дьонуттан, ордук убайдарыттан ???ргэнэн, аны кэлимиэх буолан кэлбитэ эрээри, ханна барыай, барарыгар тиийэр. Саатар биир нэдиэлэ о?ох оттортон сынньанан, ийэтин а?ын-??л?н а?аан кэлиэ этэ. Ити итириксити кэтээн олоруо дуо? Убайдара: «Ки?илээх ???г?н, то?о а?албаты?? Эйиэхэ иитиллэн олорор ??рэ?э-?лэтэ суох ки?и дииллэрэ кырдьык дуо?» – диэн сирэй-харах аспыттарыгар ???ргэнэн у?уо?ун ?лт? т??э сыспыта, кыы?ыран т?т??-татаа б??? буолбута.

Ийэтэ со?уйбуттуу, эмиэ да хомойбуттуу к?р?н турара бу баарга дылы. Т?р?пп?ттэрэ каникул б?т??р диэри киниттэн тугу эмэ бы?аарыа диэн бы?а-хоту са?арбакка, кэтэ?эн к?р??хт??б?ттэрэ бы?ыылаа?а да, кыыстара дьонугар эппиэт биэрбэккэ кэлбитэ. Билигин истэригэр тутан т??? эрэ санаар?аан эрэллэрэ буолуой? Онтон убайдара обургулар сири-сибиири барытын сиксийэн, хайыы-?йэ барытын истэн-билэн эрдэхтэрэ буолуо. «Бу к?ннэргэ т??? кыалларынан ити ки?илиин бы?аарыстахха табыллар. Эр о?остон олордум да, сокуоннайынан холбо?он, иитэн-??рэтэн ки?и о?орорбор тиийэбин. Хайдах эмэ гынан, тылга киллэрэн, дойдубар илдьибит ки?и, убайдарым ки?и-хара о?орон к?р?? этилэр. Саатар ?лэ?э ылыахтара. Билигин да сааскы каникул ыраах, ки?итин тылыгар киллэрэн к?р??. Онтон барсыбата?ына, дьыалата хаахтыйар. Дьон туох диэй? Кылааска ??рэнээччилэригэр хайа сирэйинэн киирэн иитэр-??рэтэр ?лэни ыытар. Кырдьа?ас т?р?пп?ттэрэ т??? эрэ хомойоллор. Оттон убайдара ити ки?ини ир суолун ирдээн, хайаан да булан, аахсан тэйиэхтэрэ. Ол баар – саамай куттала. Дьон тылын-???н истибэтэх аньыыбар кэр-дьэбэр ки?илиин олорон, олохпун бэйэм алдьатан эрэбин дуо? Айыыналыын с?бэлэспит ки?и. Айыына ити тиэмэ?э кэпсэтиэн олох ба?арбат. «Бэйэ? илэ ?йг?нэн о?орбут дьыала?, ким да к??эйбэтэ?э. Ки?и этэрин истибэтэ?и?» диэн тыллаах».

Нарыйа у?уну-киэ?и эргитэ саныырын быы?ыгар сып-сап хомунан, дьиэттэн тахсан барда. Хара нуорка соно тэлээрэн, ?рд?к хобулуктаах сапожкатыгар дугунан хааман чочо?уйда. Алын с????х кылаас о?олоро икки ?тт?ттэн «дорообо», «дыраастый» т??эрэ-т??эрэ сырсан туораахта?