Назад к книге «Қўқон хонлари» [Хамидулла Абдуллаев]

?y?он хонлари

Хамидулла Абдуллаев

Биз ушбу асаримизда ?y?он хонликлари давридаги миллатимизнинг, юртимизнинг yзига хос жи?атларини имконият даражасида ёритиш, у давр бизлар билан ?андай бошланиб, ?аерда ва ?андай хайрлашди, нималарни ту?фа ?илиб ва яна нималарни юлиб кетди. ?андай хайрли ишлар ?илиниб, нималар амалга ошди, уларнинг жафокашлари кимлар эди. Худди шу каби эзгуликка кимлар ра?на солди, миллатнинг ?урурини топтаган, унга зулм ?илган абла?лар кимлиги ?а?ида сyз юритамиз. Ўтмишнинг но?ис асоратларини даволаш билангина бахтли келажакка эришиш мумкин.

Бир «y?имишли» танишим менга мурожаат ?илиб шундай деди:

– Малика Нодиранинг ?айкалини Ўрданинг рyпарасига yрнатса бyлмайдими?

– Нега? – дедим.

– Ахир уларнинг ?арорго?и yша ер-ку, – деди у соддадиллик билан.

– Хонларнинг бу ?арорго?и ?урилиши Нодирабегимнинг вафотидан йигирма йил yтиб кейин бошланган, – дедим.

– Ундай бyлса уларнинг «?арорго?и» ?аерда бyлган?

?урматли ?амша?арлар сизларни ?изи?тирган ?y?он хонларинниг ?ар бирини ало?ида ёритиб борамиз. Улар нечта, кимлар бyлган, та?дирлари ?а?ида ?ис?ача маълумотлар берамиз, кузатиб боринг.

СЎЗБОШИ

Биргина чинор дарахти вояга етиб ул?айгунича ?анча тарихийжараёнлар yтиб кетган бyлади,э?тимол хонликлар даврининг жами бир чинор умрига тенг бyла олмагандир.

Доноликни севамизми, лаззат оламизми, нима учун севамиз ва лаззат оламиз?

?изи? саволлар. Чиндан ?ам доноликни барча бирдек севмайди, бирдек лаззат ?ам олмайди. Доноликни севиш билан доно бyлиб кyринишни хо?лаш бутунлай бош?а-бош?а нарсалар. Доноликни севиш узлуксиз yрганиш, тинимсиз yз билимсизлиги ва ну?сонлари билан курашишдир. Фа?ат доно бyлиб кyринишни хо?лаш эса худбинлик. У кишини кибр томон судрайди, бундай одамлар ?имматба?о либослар кийиб, лаззатли таомлар еб, ?ашаматли иморатлар ?уришни донолик деб тушунадилар. Албатта серобчиликда, чиройли ?аёт кечириш барчанинг орзуси, лекин уни ме?нат билан ?yлга киритиш асосий масала бyлиб, чинакам донолик ме?нат ?илмасликни, фаолиятсизликни ?оралайди. Донолик баркамоллик, севги, ижод, санъат томон етаклайди. Демак донолик баркамоллик ?амдир. Баркамоллик эса хо?ишларни жиловлаш, а?лга бyйсундиришдир. А?лга бyйсундирилган хо?ишлар нималарга ундайди – ?аётни севишга, нафа?ат yз ?аётини, балки наботот оламини, ?айвонот дунёсини, бутун борли?ни севишга, гyзалликни ?адрлашга ва yзи ?ам гyзаллик яратиш йyлида фаолият кyрсатишга ундайди. Демак донолар келажак учун масъул одамлар, улар ана шу йyлда фаолият кyрсатаётган жафокаш кишиларни парвариш ?илишлари, асраб-авайлашлари шарт. Ўтмишни чу?ур yрганиш, унга холис ?арай билиш, келажак учун ?илинаётган хайрли ишларнинг энг салмо?ли ?исмидир. Ана шундай хаёллар мени мозийга етаклади, yша даврларнинг баъзи бир лав?аларини ани?лаб, азиз китобхонлар ?укмига ?авола ?илдим.

?урматли китобхонлар 2009 йил муста?илликка эришганимизнинг 18 йиллиги ?y?он хонлигининг барпо бyлганининг 300 йиллигидир. Бу уч аср давомида оламда ?анча yзгаришлар бyлди. Инсоният ?анча-?анча жараёнларни бошидан кечирди. Лекин yтмиш ?ар доим у ?андай бyлганлигидан ?атъий назар келажак учун зарур ва ибратлидир. Ўтмишимиз ?а?идаги анчагина ёзувлар афсуски, бизгача етиб келмаган, етиб келганларининг ичида ?ам чалкашликлар мавжуд. Хонликлар давридан бир шингилгина маълумот ёритишга азм ?илиб мен анчагина мав?умликларга рyпара бyлдим. Хонликлар даврининг кyпгина во?еалари мав?умлик пардаларига yралиб, афсона ва ривоятлар билан ?оришиб кетган. Уларнинг ?ай бири афсона ва ?ай бири ?а?и?ат эканини мукаммал ?илиб ёритиш учун тарихчи мутахассисларимиз ва олимлар анчагина тер тyкишларига тy?ри келади. Мен yша ёритилиши лозим бyлган бинонинг бир донагина ?иштини ?yйиб бериш орзусида ?yлимга ?алам олдим. ?ужжатларга суянган ?олда баъзи во?еаларни бироз бадиийлаштиришга ?аракат ?илдим. Бу усул y?увчини илмий ?ужжатлар билан толи?тирмаслик учун ?илинган ?аракат.

Ижод, бу фикрлаш, фикрлаш эса ило?ийдир. Мен эркин фикрлаб, эркин та?мин ?илиб, ?ужжатлардан фойдаланиб яратган баъзи бир мисраларда хатоликка йyл ?yйган бyлсам сизлардан узр сyрайман.

Биз yша даврнинг ?иёфасини, реал жараёнларини тасаввур ?ила оламизм

Купить книгу «Қўқон хонлари»

электронная ЛитРес 50 ₽