Тоғыз ауыл

Нұрым Шыршығұлұлы

НҰРЫМ ШЫРШЫҒҰЛҰЛЫ

ТОҒЫЗ АУЫЛ

ТОҒЫЗ АУЫЛ

НҰРЫМ ШЫРШЫҒҰЛҰЛЫ

(1831–1908)

Сөз базарын бастайын,

Əуелі, Алла – Бірімнен,

Өзіңнің берген деміңнен.

Қателік кетсе, ғафу ет,

Сүйексіз жазық тілімнен.

Жад етсең Жаппар Алланы,

Арыларсың көңіл кіріңнен.

Аластама бізді, бір Алла,

Мақшардың таңы болғанда

Сəулелі жəннат күніңнен.

Бұрынғы өткен шайқылар,

Адастыра көрме ізіңнен.

Адыра қалған атамнан,

Опасыз пəни – сұм заман,

Қорқамын жаман түріңнен –

Бір жəрдем бізге болмаса

Жасаған �е, пірімнен?!

Пірлер мен шайқы көп өтті,

Бұл пəни, сенің жүзіңнен.

Қабаты қалың қара жер,

Кіргендер шықпас түбіңнен.

Неше күн жолдас болармыз,

Жалғаншы дүние, сізіңмен?

Өлгеннен соң не пайда

Сайраған қызыл тіліңнен?

Алжастың басы сол екен –

Абылды Қабыл өлтіріп,

Қас болды кəпір бізіңмен…

Хан Аюке қалмаққа

Уса-Серен бас болып,

Дұшпанымен қас болып,

Қытайдың қалың шəрінен

Қалмақтың жұрты бүлінген.

Одан бергі заманда

Ағыны қатты ақ дария –

Емініп аққан Еділде,

Жағасы биік Жайықта,

Ойыл, Қыйыл, Самарда,

Аңқаты мен Қыйғышта

Қарға бойлы Қазтуған

Ердің даңқы білінген.

Қания деген қалмаққа,

Сол қалмаққа бармаққа,

Қызын қатын қылмаққа

Орақтың ұлы Қарасай

Ауыр антқа ілінген.

Қарабау мен Тайсойған,

Ол – Қайғы-Асанның жұрты екен,

Кəпірменен қас болып,

Мұсылманмен дос болып,

Əммеге дəрпі паш болып,

Қарауыл салмай қонған жер

Қорғанша деген күдірден.

Сондай жұрттың жері екен

Көлденең жатқан ұзын Жем.

Көргенім жоқ көзіммен,

Ескірмейтін есті сөз –

Айтамын сондай ызыңмен.

Тағы бір сөз айталы,

Ескі сөздің сағасы,

Жұмалы қарттың баласы

Өзі туған қарт ноғай

Жеті жылдай сүрінген.

Ескі сөздің мағынасы

Ноғайлының ішінде

Көзей қарттан білінген…

Бұл күндері болғанда,

Алладан қуат болмаса,

Не шығар артық тілімнен?!

Пайда тапқан жан бар ма

Бүгінде ділмар білімнен?!

…Бетегесі белден шық,

Жегендерін желдентіп,

Сəуір сала – Сарыарқа –

Біздің байлар баса қонған тербентіп.

Айрақты мен Алатау –

Кім тұрушы ед ол маңда

Адай-ата көшкен күн

Салтанатпен сəндентіп?!

Жазғытұрым болғанда,

Күн заузаға толғанда

Көшуші еді қарыштап,

Шайқылар қонған қара жұрт –

Маңғыстауды күңірентіп.

Көгорай балқаС