Олы юлга ?ыенганда
Без и? элек М?кк? М?дин?г? ?ыенабыз ик?н алдан ?зерл?нерг? тиешбез. Максатыбыз нинди… д?рес ниятебез булырга тиеш. Кылынасы гам?лл?ребезне… П?йгамб?ребезне?, ул чорны? тарихы бел?н танышу м?hим. Гади экскурция ген? булмыйча ул изге ?ирл?рд?ге изге гам?лл?рны? савапларын алырга насый булырлык итеп башкарып чыгарга тырышу дип кабул ит? кир?к.
Документларны тапшыргач 1 айлап шул эшл?р бел?н м?шгуль булдым чакыру х?б?ре килг?нче.
Шулар турында бераз танышып китик.
М?кк? ул кыйбла
Китабында …без бу Йортны (К?гъб?не) кешел?р берг? ?ыелсын дип, иминлек урыны иттек», – ди Алла?ы Т?гал? «Б?кара» с?р?сене? 125 нче аятенд? ?ир й?зенд? ?зен? гыйбад?т кылу ?чен булдырылган беренче Йорт – М?кк?д? салынган Б?йтулла? турында. Гар?пл?рг? ген? т?гел, б?тен гал?мн?рг? б?р?к?т ??м ?ид?ят буларак т?зелде Алла?ны? ?леге Йорты.
Ерак вакытларда Ад?м гал?й?исс?л?м, ??нн?тт? яш?г?нд?, Б?йтел М?гъмур диг?н урында Раббысына ??р к?н гыйбад?тт? булды. Шуны? тир?сенд? к?н саен 70 ме? ф?решт? таваф кыла. Икенче к?нг? аларны шул ук сандагы башка ф?решт?л?р алыштыра. Ягъни ??рк?нне 70 ме? я?а ф?решт? Б?йтел М?гъмурны таваф кыла. Ад?м бел?н ??ва, ??нн?тт?н чыгарылганнан со?, Алла? Ад?м гал?й?исс?л?мг? ?з катыннан ?ирг? бер ак таш т?шерде. Шул ак таштан чыккан нурлар б?генге к?нд? «?л Харам» м?четене? диварларына т?шеп калган.
Бу ак таш т?шерелг?нн?н со?, Ад?м аны? янына чатырсыман бер ?айланма корып куя ??м Алла? ?мере ил? к?н д? ?иде тапкыр таваф кыла —гыйб?д?т урыны тир?ли ?йл?н?.. Кайбер галимн?р ис?, м?с?л?н, ?н-Н?ваи К?гъб? ф?решт?л?р тарафыннан т?зеп куелды диг?н фикерд?. Аны? озынлыгы 30 терс?к (15 метр), биеклеге 27 терс?к, ки?леге 22 терс?к т?шкил ит?. Шис гал?й?исс?л?мн?н со? К?гъб? ?имерел?, Аны Ибра?им гал?й?исс?л?м улы Исм?гыйль бел?н нигезенн?н к?т?реп куялар. ?ченче м?рт?б? ?имерелг?нн?н со?, К?гъб?не торгызу эше п?йгамб?ребез М?х?мм?д салл?лла?у гал?й?и в? с?лл?мг? Алла?тан в?хи и?? башларга биш ел кала, ягъни а?а 35 яшь вакытта насыйп була. Аны? тарихы болай: К?гъб?тулла?ны ?ченче м?рт?б? гар?пл?рне? кор?еш кабил?се т?зи. Кара ташны урынына к?т?реп куяр вакыт ?итк?ч, туктап калалар, ч?нки аны б?тен гар?п кабил?л?ре берг? тупланган чагында капкадан кем килеп кер?, шул куярга тиеш диг?н ышану була. Шул вакытта Р?с?лебез (с.г.в.) п?йда була. Кабил? башлыклары: кара ташны син к?т?реп куярсы?, дил?р. Р?с?лебез (с.г.в.), чапанын салып, д?рт ягыннан д?рт кабил?не? д? бер?р кешесен? тотарга куша, ? ?зе ташны уртага салып куя. ?н? шулай К?гъб?тулла?ны ?ченче м?рт?б? гар?пл?рне? барча кабил?се берг? ?ыелып т?зеп куя.
Аннан вакытлар узып, К?гъб?тулла?ны? диварлары какшый башлый. Габдулла ибне З?б?ер атлы с?хаб? аны ян?д?н т?зет?. Габделм?лик ибне ?н М?рван диг?н х?лиф? со?гы м?рт?б? К?гъб?тулла?ны я?артып куя. Б?генге к?нд? д? шул К?гъб? тора ?ле. Биред? шунысын ачыклап ?т? кир?ктер: К?гъб?тулла?ны? асылдагы нигезе Ад?м гал?й?исс?л?м заманыннан ук кил?, с?з бара аны? искерг?н-тузган саен диварларын я?артып салу турында.
Кайбер??л?р К?гъб?тулла? бел?н аны? янындагы м?четне бутыйлар. Чынлыкта К?гъб?тулла? янында беренче м?четне Гом?р ибне Х?ттаб т?зет?, а?ынчы К?гъб?тулла? тир?се койма бел?н уратып алынган була. Ха? кылучылар к?б?йг?ч, халык бу урынга гына сыймый башлый ??м Гом?р (р.г.) шунда якын яш??че кешел?рд?н йортларын сатып алып, К?гъб?тулла? ишегалдын ки??йт?. Госман бин Гаффан х?лиф?лек итк?нд? Ха? кылучылар тагы да к?б?я ??м ул да м?сь?л?не Гом?р (р.г.) шикелле х?л ит?. Аны? артыннан Габдулла ибне З?б?ер, со?ыннан Габделм?лик ибне ?н М?рван шулай ук эшлил?р. Моннан 30—40 еллар элек м?чет со?гы тапкыр ки??йтеп т?зелде. К?гъб?тулла? – м?селманнарны гына т?гел, б?тен халыкны ?ид?ятк? илт?че м?рк?з.
Шушы изге йортыбызга ел саен миллионлаган м?селман Ха? кылырга кил?. Р?с?лебез (с.г.в.) безг?: «Ха? кылу – фарыз», – дип ?йтеп калдырды. С?хаб?л?рне? берсе: «Ел саенмы?» – дип сорады. Р?с?лебез (с.г.в.) а?а: «Гомерегезг? бер м?рт?б?, – дип ?авап бирде, – калганнары н?фел була». Ягъни ?з гомерегезд? 50 м?рт?б? Ха? кылсагыз да, шуны? бары берсе фарыз булып язылыр. Ха? кылуны? вакыты – ад?м баласы балигъ булганнан алып ?лг?н